Κατευθυντήριες γραμμές για την πρόληψη

Ακρίβεια στο έγκλημα: από το «γιατί» στο «πώς»

Η τρομοκρατία και το οργανωμένο έγκλημα είναι περίπλοκα, υπολανθάνοντα φαινόμενα που διεισδύουν σε όλες τις κοινωνίες με διάφορους τρόπους και σε διαφορετικό βαθμό, υπό τη μορφή μόνιμων απειλών που μεταβάλλονται συνεχώς. Καμία κοινωνία δεν αποτελεί εξαίρεση του παραπάνω, μιας και καμία κοινωνία δεν είναι απαλλαγμένη από τα εγκληματικά φαινόμενα γενικότερα.

Η μεγαλύτερη δυσκολία στις σύγχρονες πολιτικές πρόληψης είναι το να κατανοήσουμε ποια μοντέλα πολιτικών και πρακτικών είναι αποτελεσματικά, βιώσιμα και μετρήσιμα σε σχέση με τα ποικίλα φαινόμενα της εξελισσόμενης τρομοκρατίας και του οργανωμένου εγκλήματος.

Το σημείο εκκίνησης του «Κύβου» είναι ότι στην πραγματικότητα, πίσω από τους όρους «τρομοκρατία» και «οργανωμένο έγκλημα» θα βρούμε μυριάδες εγκλήματα, συχνά πολύ διαφορετικά μεταξύ τους.

 

ΜΗ ΤΡΟΜΟΚΡΑΤΙΚΕΣ ΕΠΙΘΕΣΕΙΣ: Τον Οκτώβριο του 2017, ο Στίβεν Πάντοκ, δεινός τζογαδόρος, δολοφόνησε 58 άτομα στο Λας Βέγκας και τραυμάτισε άλλα 546 με μια σειρά αυτόματων όπλων πυροβολώντας μια συναυλία από ένα γειτονικό ξενοδοχείο. Όταν παρενέβη η αστυνομία, αυτοκτόνησε. Ο 64χρονος Πάντοκ έριξε 1100 σφαίρες και είχε άλλες 4000 σε απόθεμα, μαζί με 23 διαφορετικά όπλα. Οι λόγοι της πράξης του δεν είναι ξεκάθαροι. Δεν θεωρείται τρομοκράτης, γιατί στις ΗΠΑ το 90% των περιπτώσεων προκαλεί περίπου 400 θανάτους τον χρόνο από επιθέσεις αυτόματων όπλων.[1]

ΤΡΟΜΟΚΡΑΤΙΚΕΣ ΕΠΙΘΕΣΕΙΣ: Η σφαγή 49 ατόμων και ο τραυματισμός άλλων 58 που διαπράχθηκαν από τον Ομάρ Ματίν, έναν 29χρονο φρουρό ασφαλείας, σε ένα κέντρο νυχτερινής διασκέδασης του Ορλάντο τον Ιούνιο του 2016, θεωρήθηκε τρομοκρατική πράξη. Και πάλι, το έγκλημα διαπράχθηκε με οπλοπολυβόλο και πιστόλι. Η επίθεση, που ξεκίνησε ως περίπτωση ενεργού σκοπευτή, μετατράπηκε σε περίπτωση οχύρωσης υπόπτου με περιστατικά ομηρίας και έληξε ως η δεύτερη πιο αιματηρή τρομοκρατική επίθεση των ΗΠΑ μετά την 11η Σεπτεμβρίου του 2001. Επίσης, ο Ματίν σκοτώθηκε από την αστυνομία μετά την επίθεση. Ο Ματίν δεν βρισκόταν στην επίσημη λίστα παρακολούθησης τρομοκρατών και μπορούσε να έχει νόμιμη άδεια οπλοκατοχής, σύμφωνα με το μητρώο της Φλόριντα, γιατί εργαζόταν ως ένοπλος υπάλληλος ασφαλείας στην επιχείρηση G4S από το 2007. Ο Ματίν ήταν μουσουλμάνος, αν και δεν εξασκούσε την πίστη του.

Από αυτό το συγκριτικό παράδειγμα, καταλαβαίνουμε πως ο ορισμός αυτών των φαινομένων περιέχει έναν ισχυρό ιδεολογικό παράγοντα, που μας οδηγεί σε ατελείωτες συζητήσεις όποτε προσπαθήσουμε να τα προσδιορίσουμε.

Η συζήτηση για το τι είναι «τρομοκρατία» ή «μαφία» ή, ακόμα χειρότερα, «ριζοσπαστικό» ή «εξτρεμιστικό» είναι σίγουρα χρήσιμη για να θέσουμε τους στόχους των εγκλημάτων σε ένα πλαίσιο και, ως εκ τούτου, για να ορίσουμε το αντίστοιχο νομικό πλαίσιο. Αλλά, σε πολλές περιπτώσεις, αυτές οι διαβουλεύσεις είναι άγονες, αν μη αντιπαραγωγικές, αν τις συγκρίνουμε με τη δυνατότητα πρόβλεψης μελλοντικών συμβάντων, που αποτελεί, από την άλλη, τον σκοπό της πρόληψης.

Παρομοίως, η υιοθέτηση μοντέλων για την καταπολέμηση της μαφίας σε περιπτώσεις κοινών εγκλημάτων, όπως συνέβη στην υπόθεση «Μάφια Καπιτάλε» στη Ρώμη το 2017, μπορεί να οδηγήσει σε σημαντικές δικαστικές ήττες που μπορούν να βλάψουν το κύρος της δικαστικής εξουσίας και να θέσουν σε κίνδυνο περίπλοκες έρευνες.

Μια άλλη χρήσιμη κατηγορία αντί της τρομοκρατίας, για παράδειγμα, μπορεί να είναι η «επίθεση κατά του πλήθους». Αν αναλύσουμε περιπτώσεις όπως αυτή των βομβιστικών επιθέσεων του Μαραθώνιου της Βοστώνης το 2013, τις επιθέσεις στο Παρίσι και το Σαν Μπερναρντίνο της Καλιφόρνιας το 2015 και των Βρυξελλών στο Βέλγιο το  2016, επιθέσεις κατά του πλήθους στο Νιούταουν, Κονέκτικατ το 2012 και στο Τσάρλεστον, Νότια Καρολίνα το 2016, καθώς και τις τρομοκρατικές επιθέσεις των αρχών του καλοκαιριού του 2017 στο Μάντσεστερ και στο Λονδίνο, Αγγλία, όπου διαφορετικά άτομα και ομάδες υποκινήθηκαν από διάφορους ιδεολογικούς, πολιτικούς ή προσωπικούς παράγοντες, θα δούμε ότι κατηγορία αυτή εκπροσωπεί έναν ολοένα και μεγαλύτερο κίνδυνο για την ασφάλεια του κράτους μας και των άλλων κρατών[2].

Η επιλογή της κατηγορίας της «επίθεσης κατά του πλήθους» αντί τρομοκρατίας, για να συνεχίσουμε με το παράδειγμα (ή της οργανωμένης διακίνησης ναρκωτικών αντί της πιο γενικής κατηγορίας «οργανωμένο έγκλημα») σημαίνει ότι μετατοπίζουμε το ενδιαφέρον μας από τα κίνητρα στις μεθόδους, από το «γιατί» στο «πώς».

Το Μοντέλο του Κύβου, επομένως, δεν επικεντρώνεται σε ανόμοια φαινόμενα, ακόμα και αν αυτά εκ πρώτης όψεως κατατάσσονται (ή όχι) στην ευρεία κατηγορία «τρομοκρατία και οργανωμένο έγκλημα», αλλά σε μοντέλα που συλλέγουν πράξεις παρόμοιες ως προς την εκτέλεσή τους, τη φαινομενολογία τους.

Τα εγκλήματα που κατατάσσονται σε αυτές τις ευρείες κατηγορίες, όπως η τρομοκρατία και η μαφία, έχουν ποικίλο χαρακτήρα, όπως καθιστά σαφές η νέα ευρωπαϊκή οδηγία[3],

που παρέχει έναν από τους πιο πλήρεις καταλόγους ειδών αδικημάτων:

α) προσβολή κατά της ζωής προσώπου, η οποία μπορεί να προκαλέσει τον θάνατο·

β) προσβολή κατά της σωματικής ακεραιότητας προσώπου·

γ) απαγωγή ή αρπαγή ομήρων·

δ) πρόκληση εκτεταμένων καταστροφών σε κυβερνητικές ή δημόσιες εγκαταστάσεις, συγκοινωνιακά δίκτυα, εγκαταστάσεις υποδομής περιλαμβανομένων των συστημάτων πληροφορικής, σταθερές εξέδρες που βρίσκονται επί της ηπειρωτικής υφαλοκρηπίδας, δημόσιους χώρους ή ιδιωτικές ιδιοκτησίες, που θα μπορούσαν να εκθέσουν σε κίνδυνο ανθρώπινες ζωές ή να προξενήσουν σημαντικές οικονομικές απώλειες·

ε) κατάληψη αεροσκαφών ή πλοίων ή άλλων μέσων μαζικής μεταφοράς ή μεταφοράς εμπορευμάτων·

στ) κατασκευή, κατοχή, κτήση, μεταφορά, προμήθεια ή χρήση εκρηκτικών υλών ή πυροβόλων όπλων, συμπεριλαμβανομένων των χημικών, βιολογικών, ραδιολογικών ή πυρηνικών όπλων, καθώς και έρευνα και ανάπτυξη όσον αφορά τα χημικά, βιολογικά, ραδιολογικά ή πυρηνικά όπλα·

ζ) απελευθέρωση επικίνδυνων ουσιών ή πρόκληση πυρκαγιών, πλημμυρών ή εκρήξεων, με αποτέλεσμα την έκθεση ανθρώπινης ζωής σε κίνδυνο·

η) διαταραχή ή διακοπή του εφοδιασμού ύδατος, ηλεκτρικής ενέργειας ή κάθε άλλου βασικού φυσικού πόρου, με αποτέλεσμα την έκθεση ανθρώπινης ζωής σε κίνδυνο·

θ) παράνομη παρεμβολή σε σύστημα, …..

ι) απειλή τέλεσης οποιασδήποτε εκ των πράξεων που αναφέρονται στα στοιχεία α) έως θ).

2. Οι σκοποί που αναφέρονται στην παράγραφο 1 είναι:

α) να εκφοβιστεί σοβαρά ένας πληθυσμός·

β) να εξαναγκαστούν αθέμιτα κυβέρνηση ή διεθνής οργανισμός να εκτελέσουν ή να παραλείψουν οποιαδήποτε πράξη·

γ) να αποσταθεροποιηθούν σοβαρά ή να καταστραφούν οι θεμελιώδεις πολιτικές, συνταγματικές, οικονομικές ή κοινωνικές δομές μιας χώρας ή ενός διεθνούς οργανισμού.

Για το οργανωμένο έγκλημα, ένας επαρκής κατάλογος είναι αυτός που απαριθμεί τα εγκλήματα που ορίζονται σύμφωνα με τα άρθρα 5, 6, 8 και 23 της Σύμβασης του Παλέρμο. Δυστυχώς, ούτε αυτοί οι κατάλογοι θεσμικού χαρακτήρα και με έντονη νομοθετική λειτουργία είναι εξαντλητικοί. Έχουν περιορισμένη χρησιμότητα για τους σκοπούς της ανάλυσής μας, που στοχεύει στην πρόληψη και που επικεντρώνεται στο πώς αυτά διαπράχθηκαν με σκοπό την καταγραφή και τη σύγκριση. Γι’  αυτόν τον λόγο, πρέπει να εμβαθύνουμε λίγο περισσότερο στα ειδικά χαρακτηριστικά  προκειμένου να βρούμε στοχευμένες λύσεις.

Όπως έγραψαν οι Roberta Belli και Joshua Freilich, «αυτά που έχουν σημασία για τον νόμο μπορεί να είναι ασήμαντα για την πρόληψη»[4]. Πράγματι, για τη στοχευμένη και αναδιαμορφωμένη περιστασιακή πρόληψη, που αποτελεί ακριβώς έναν από τους στόχους του «Μοντέλου του Κύβου», δεν παρατηρούμε καθοριστικά χαρακτηριστικά ενός κοινού modus operandi σε αυτά τα εγκλήματα.

Στις 22 Μαρτίου του 2017, ο Καλίντ Μασούντ επιτέθηκε με αυτοκίνητο σκοτώνοντας τέσσερα άτομα και τραυματίζοντας άλλα 50 στο Γουέστμινστερ. Όταν το όχημά του συγκρούστηκε με τα προστατευτικά κάγκελα περίφραξης του Παλατιού του Γουέστμινστερ, ο Μασούντ βγήκε έξω και μαχαίρωσε έναν άοπλο φρουρό του παλατιού, αφήνοντάς τον νεκρό.

Από τις 7 έως τις 9 Ιανουαρίου του 2015, σκοτώθηκαν συνολικά 17 άτομα σε επιθέσεις κατά του σατιρικού περιοδικού Σαρλί Εμπντό, σε ένα εβραϊκό παντοπωλείο κοσέρ, και στο παρισινό προάστιο της Μονρούζ. Οι τρεις ύποπτοι των επιθέσεων σκοτώθηκαν από την αστυνομία σε τρεις διαφορετικές επιχειρήσεις. Χρησιμοποίησαν οπλοπολυβόλα και αυτοσχέδιους εκρηκτικούς μηχανισμούς.

Τα παραδείγματα αυτά, που είναι κάποια από τα, δυστυχώς, πολλά υπάρχοντα, αποδεικνύουν πως για τον «Κύβο», το εύρος των παραδοσιακών ή δικαστικών κατηγοριών είναι υπερβολικά μεγάλο. Σε αυτές περιλαμβάνονται πάρα πολλά διαφορετικά είδη εγκλημάτων, τα οποία θα έπρεπε να αναλυθούν ξεχωριστά ως προς τον modus operandi. Τα εγκλήματα αυτά διαπράττονται για διάφορους λόγους, μέσα σε διάφορα περιβάλλοντα, από διαφορετικούς δράστες, με διαφορετικό βαθμό οργάνωσης, γνώσεων, δεξιοτήτων και όπλων, όπως μας δείχνουν τα παραπάνω παραδείγματα.

Μέχρι τώρα, τα εγκλήματα καταγράφονταν με γνώμονα την ανταπόκριση στην τρομοκρατία ή το οργανωμένο έγκλημα και το γιατί οι δράστες προέβαιναν στις εγκληματικές πράξεις. Σε αντίθεση με αυτές τις κοινές μεθοδολογίες, η προσέγγισή μας θέλει να μάθει γιατί τα εγκλήματα διεξάχθηκαν  Για παράδειγμα, ο όρος «τρομοκρατία» θα μπορούσε να περιλαμβάνει μια λεπτομερή κατηγοριοποίηση πέρα από «επιθέσεις κατά του πλήθους» ή «τρομοκρατικές ενέργειες», όπως:

Ατομική (ή ομαδική) επίθεση με πολυβόλα όπλα Ατομική (ή ομαδική) επίθεση με εκρηκτικά, αυτοσχέδιους εκρηκτικούς μηχανισμούς Επιθέσεις αυτοκτονίας (κατηγοριοποίηση ανά είδος, οργανωμένη/ατομική κτλ.) Ατομικές (ή ομαδικές) επιθέσεις με μαχαίρι και όπλα διπλής χρήσης Ατομικές ή (ομαδικές) βομβιστικές επιθέσεις σε αυτοκίνητα ή φορτηγά Δικτυοπαραβίαση με βομβαρδισμό Ram Επιστολές-βόμβες/άνθρακα Επιθέσεις ΧΒΡΠ Στοχευμένες δολοφονίες Επιθέσεις ελευθέρων σκοπευτών Ατομικές (ή ομαδικές) ενέδρες Ομηρία Απαγωγή Αεροπειρατεία Κρίσιμες επιθέσεις σε υποδομές

Αυτές οι περιπτώσεις μπορούν, με τη σειρά τους, να καταταχθούν σε μικρότερες κατηγορίες φαινομένων έτσι ώστε να προσδιοριστούν διαφορετικοί τρόποι λειτουργίας και παράλληλα σενάρια. Αυτή είναι μια πολύ σημαντική προκαταρκτική δραστηριότητα στον σχεδιασμό προληπτικών επιχειρήσεων με βάση τα αποδεικτικά στοιχεία και τη σύγκριση.

Η μετάβαση από το ΓΙΑΤΙ στο ΠΩΣ ανοίγει πρωτόγνωρες δυνατότητες πρόληψης στις πολιτικές ασφαλείας. Ας ξαναπάρουμε το προηγούμενο παράδειγμα: η ενεργοποίηση μιας στρατηγικής μείωσης των όπλων εν κυκλοφορία μπορεί να θεωρηθεί ως έγκυρο μέτρο μείωσης των επιζήμιων συνεπειών σε ορισμένες από τις προαναφερθείσες περιπτώσεις, όπως, π.χ. στις ΗΠΑ, όπου τα όπλα διατίθενται ελεύθερα και βρίσκονται πάντα στο επίκεντρο των πυροβολισμών κατά του πλήθους (ή των τρομοκρατικών επιθέσεων). Αλλά αυτό δεν θα χρησίμευε πολύ σε περιπτώσεις επιθέσεων με μαχαίρια ή οχήματα όπως αυτοκίνητα, αεροσκάφη ή άλλα αντικείμενα με διπλή χρήση όπως τα αυτοσχέδια εκρηκτικά, που όντως είναι τα πιο συχνά στην Ευρώπη, όπου ο έλεγχος της οπλοφορίας είναι αυστηρός, με αποτέλεσμα τα προληπτικά μέτρα να έχουν δημιουργήσει το φαινόμενο που η ΠΠΕ αποκαλεί «μετατόπιση». Σε αυτές τις ευρωπαϊκές περιπτώσεις, επομένως, τα μέσα μείωσης των επιζήμιων συνεπειών πρέπει να έχουν διαφορετική δομή. Οι τύποι εγκληματικών ενεργειών είναι θεμελιώδεις για τον προσδιορισμό των προληπτικών στρατηγικών.

Εκτός από τον σκοπό της προληπτικής ανταπόκρισης, η ανάλυση του modus operandi είναι στρατηγικής σημασίας και για την ανάλυση. Όπως μπορούμε να κατανοήσουμε από τις υποθέσεις που αναφέρθηκαν περιληπτικά, για παράδειγμα, το είδος των όπλων είναι πολύ σημαντικό, γιατί υποδηλώνει ένα συγκεκριμένο υλικοτεχνικό πλαίσιο στενά συνδεδεμένο με την επιλογή των στόχων και τις ικανότητες των κινητοποιημένων δραστών.

Από αυτήν την άποψη, η εργαλειοθήκη της TAKEDOWN, με ασκήσεις που βασίζονται στο Μοντέλο του Κύβου, μπορεί να θεωρηθεί μια επέκταση του σπουδαίου  ερευνητικού έργου που διεξήγαγε το Κέντρο POP του Πανεπιστημίου της Νέας Υόρκης με τους 74 οδηγούς του, που εστιάζουν σε κάθε πρόβλημα ξεχωριστά[5].

Κέντρο POP (Αστυνόμευσης ανάλογα με το πρόβλημα)

Το Κέντρο POP έχει ως αποστολή του την εξέλιξη της έννοιας και της πρακτικής εφαρμογής της αστυνόμευσης ανάλογα με το πρόβλημα στις ανοιχτές και δημοκρατικές κοινωνίες. Το επιτυγχάνει κάνοντας άμεσα διαθέσιμες πληροφορίες σχετικά με τους τρόπους που η αστυνομία μπορεί να ανταποκριθεί αποτελεσματικότερα σε συγκεκριμένα ζητήματα εγκλημάτων και ταραχών. Από το 2003, ο ιστότοπος του Κέντρου POP παρέχει στους χρήστες του καινοτόμες εμπειρίες μάθησης, οδηγούς βιογραφικών, βοηθήματα διδασκαλίας, εργαλεία ανάλυσης προβλημάτων και ένα ευρύτατο φάσμα πληροφοριών. Από την έκδοση του πρώτου οδηγού POP το 2001, έχουν διανεμηθεί παγκοσμίως σε άτομα και φορείς πάνω από 900.000 αντίγραφα των οδηγών POP και άλλων εκδόσεων του Κέντρου POP, μέσω του Γραφείου Πολιτικών Κοινοτικής Αστυνόμευσης (COPS Office) του Υπουργείου Δικαιοσύνης των ΗΠΑ. Το υλικό του Κέντρου POP χρησιμοποιείται επίσης ευρύτατα σε σεμινάρια κατάρτισης αστυνόμων και πανεπιστημιακά μαθήματα. Ανάμεσα στις πολλές και συνεχείς επιτυχίες του κέντρου POP, οι Εξειδικευμένοι Οδηγοί Προβλημάτων για την Αστυνομία συνοψίζουν τη γνώση σχετικά με το πώς οι αστυνόμευση μπορεί να μειώσει τις επιζήμιες συνέπειες που προκαλούνται από συγκεκριμένα προβλήματα εγκλήματος και ταραχών. Ο κάθε οδηγός περιέχει μια διεξοδική ανασκόπηση της ερευνητικής βιβλιογραφίας και των καταγεγραμμένων αστυνομικών πρακτικών, ενώ κάθε οδηγός έχει περάσει από τον έλεγχο ενός ανώνυμου ομότιμου αστυνομικού πρώτης γραμμής, ενός διευθύνοντος αστυνομικού στελέχους και ενός ερευνητή, πριν την δημοσίευσή του. Η διαδικασία ελέγχου διεξάγεται ανεξάρτητα από το Γραφείο COPS, που αναθέτει τους ελέγχους.

---

[1]  Η λεπτομερής αναπαράσταση της αστυνομίας για την επίθεση του Λας Βέγκας είναι διαθέσιμη στο  https://www.scribd.com/document/369538275/1-October-FIT-Report-01-18-2018-Footnoted που ανακτήθηκε στις 21/01/2018

[2] Σημαντικές αναλύσεις αυτών των περιπτώσεων, μέσα από το πρίσμα της ΠΠΕ, θα βρείτε στο έργο των Frank Straub, Jack Cambria, Jane Castor, Ben Gorban, Brett Meade, David Waltemeyer, and Jennifer Zeunik, Rescue, Response and Resilience, A critical incident review of the Orlando public safety response to the attack on the Pulse nightclub, Critical Response Initiative, Washington, DC: Office of Community Oriented Policing Services, 2017; Edward F. Davis III, Alejandro A. Alves, and David Alan Sklansky, Social Media and Police Leadership: Lessons from Boston, New Perspectives in Policing Bulletin (Washington, DC: National Institute of Justice, 2014), https://www.ncjrs.gov/pdffiles1/nij/244760.pdf; After Action Report for the Response to the 2013 Boston Marathon Bombings (Boston: Massachusetts State Police, 2014), http://www.mass.gov/eopss/docs/mema/afteraction-report-for-the-response-to-the-2013-boston-marathon-bombings.pdf. ¹⁸ Global Terrorism Database, “Incident Summary: 11/13/2015,” National Consortium for the Study of Terrorism and Responses to Terrorism, ανακτήθηκε 3 Ιουνίου 2017, http://www.start.umd.edu/gtd/search/IncidentSummary.aspx?gtdid=201511130008. ¹⁹ Rick Braziel et al., Bringing Calm to Chaos: A Critical Incident Review of the San Bernardino Public Safety Response to the December 2, 2015, Terrorist Shooting Incident at the Inland Regional Center, Critical Response Initiative (Washington, DC: Office of Community Oriented Policing Services, 2016), https://ric-zaiinc.com/ric.php?page=detail&id=COPS-W0808; Frank Straub, Jennifer Zeunik, and Ben Gorban, “Lessons Learned from the Police Response to the San Bernardino and Orlando Terrorist Attacks,” CTC Sentinel 10, no. 5 (May 2017), https://www.ctc.usma.edu/v2/wp-content/uploads/2017/05/CTC-Sentinel_Vol10Iss515.pdf.

Pieter Van Ostaeyen, “Belgian Radical Networks and the Road to the Brussels Attacks,” CTC Sentinel 9, no. 6 (Ιούνιος 2016), https://ctc.usma.edu/v2/wp-content/uploads/2016/06/CTC-SENTINEL_Vol9Iss613.pdf. ²¹ Greg Myre, “Manchester Bombing Is Europe’s 13th Terrorist Attack Since 2015,” NPR, May 23, 2017, http://www.npr.org/sections/parallels/2017/05/23/529645904/manchester-bombing-is-europes-12th-terroristattack-since-2015.

[3] ΟΔΗΓΙΑ (ΕΕ) 2017/541 ΤΟΥ ΕΥΡΩΠΑΪΚΟΥ ΚΟΙΝΟΒΟΥΛΙΟΥ ΚΑΙ ΤΟΥ ΣΥΜΒΟΥΛΙΟΥ της 15ης Μαρτίου 2017 για την καταπολέμηση της τρομοκρατίας και την αντικατάσταση της απόφασης-πλαισίου 2002/475/ΔΕΥ του Συμβουλίου και για την τροποποίηση της απόφασης 2005/671/ΔΕΥ του Συμβουλίου

[4] R.Belli and J.D.Freilich, Situational Crime Prevention and non-violent terrorism: A ‘soft’ approach against ideologically motivated tax refusal, in J.D. Freilich and G.R. Newman, Reducing Terrorism, op. cit., pg.183

[5] Ο ενημερωμένος κατάλογος των οδηγών είναι διαθέσιμος στη διεύθυνση http://www.popcenter.org/problems/