Κατευθυντήριες γραμμές για την πρόληψη

Από τον τρίγωνο στον κύβο

Η στατική διάσταση των παραδοσιακών μοντέλων ΠΠΕ περιγράφεται σωστά με εικόνα του «τριγώνου του εγκλήματος» (επίσης γνωστή και ως τρίγωνο ανάλυσης προβλημάτων) που προέκυψε από την θεωρία των καθημερινών δραστηριοτήτων των Lawrence Cohen και Marcus Felson. Αυτό το μοντέλο υποστηρίζει ότι

το επιθετικό έγκλημα εμφανίζεται όταν ένας πιθανός δράστης και ένα κατάλληλο θύμα συμπέσουν στον ίδιο χώρο και χρόνο με την απουσία ενός ικανού φύλακα. Θεωρεί δεδομένη την ύπαρξη ενός πιθανού δράστη επειδή η απληστία και ο εγωισμός, συνηθισμένες στον άνθρωπο, αρκούν ως εξηγήσεις εγκληματικών κινήτρων. Δεν κάνει καμία διάκριση μεταξύ ανθρώπινου θύματος και άψυχου στόχου, μιας και ο δράστης μπορεί να στοχεύει σε οποιοδήποτε από αυτά. Και ορίζει ως «ικανό φύλακα» ανθρώπους αλλά και συσκευές συστημάτων ασφαλείας. (Ronald Clarke και John Eck 2003, βήμα 9)

Στην εικόνα οι τρεις πλευρές αντιπροσωπεύουν δράστες, στόχους και τοποθεσίες ή χώρο. Το τρίγωνο υπήρξε μια σημαντική καινοτομία για την αστυνόμευση POP γιατί εισήγαγε την εξερεύνηση ενός ευρύτερου φάσματος λύσεων πρόληψης μαζί με τις παραδοσιακές πρακτικές που βασίζονται στην αναγνώριση και σύλληψη των δραστών. Επιπλέον, το τρίγωνο εισήγαγε στην πρακτική της αστυνόμευσης νέες έννοιες όπως το εργαλείο ανάλυσης «ΛΥΚΟΣ, ΠΑΠΙΑ και ΦΩΛΙΑ» (WOLF, DUCK, DEN[1].

Στο πρόγραμμα TAKEDOWN, ο Κύβος αποτελεί την εξέλιξη του Τριγώνου, και σχεδιάστηκε με σκοπό να ανταποκριθεί σε γεγονότα όπως το CHEERS, με δυναμικό και διαδραστικό τρόπο. Ο Κύβος ξεκινά από δύο αρχικές διαστάσεις:

• Περιβάλλοντα, που προσδιορίζουν τους διαθέσιμους στόχους, τις δραστηριότητες που μπορούν να διεξάγουν τα άτομα και ποιοι έχουν διαφορετικό βαθμό ευθύνης στο συγκεκριμένο σημείο.
• Συμπεριφορές που βοηθούν να προσδιορίσουμε σημαντικές πτυχές των επιζήμιων συνεπειών, της πρόθεσης και των σχέσεων δράστη-στόχου.

Γι’ αυτό, το Μοντέλο του Κύβου είναι ένα εργαλείο που παράγει σενάρια σύμφωνα με την κάθε περίπτωση:

Ένα εικονικό περιβάλλον γεγονότων CHEERS για την κάθε περίπτωση, εφόσον το περιβάλλον στο οποίο λαμβάνει χώρα το γεγονός προσδιορίζει κατά κάποιον τρόπο τους ρόλους των φορέων που εμπλέκονται σε αυτό και τα ειδικά «βάρη» τους σε σχέση με τα διαθέσιμα εργαλεία. Αν, για παράδειγμα, το φαινόμενο λάβει χώρα σε φυλακή, είναι ξεκάθαρο ότι ο ρόλος και το «βάρος» των δικαστικών αρχών θα είναι μεγαλύτερα από των εξωτερικών δασκάλων ή ψυχιάτρων που επίσης εργάζονται στην φυλακή. Σε ένα σχολείο, όμως, το βάρος των ίδιων δασκάλων θα ήταν εντελώς διαφορετικό, ακόμα και αν το συγκρίναμε με τους δικαστές, που μπορεί επίσης να μετατραπούν σε εμπλεκόμενους φορείς στην συγκεκριμένη περίπτωση.

Είναι διεπιστημονικός γιατί επιτρέπει τον συνδυασμό διαφόρων κλάδων πρόληψης του εγκλήματος που μπορούν να εφαρμοστούν τόσο στην τρομοκρατία όσο και στο οργανωμένο έγκλημα, καθώς και σε άτομα και δίκτυα (πάνω από ένα). Ο Κύβος χρησιμοποιεί μια ποικιλία μοντέλων αιτιότητας για να επιτύχει την μείωση του εγκλήματος και επίσης πιστοποιεί και συμβάλλει σε ορισμένες από τις πιο σημαντικές θεωρητικές προσεγγίσεις άλλων πεδίων, όπως την Θεωρία της Κλασικής Σχολής και Αποθάρρυνσης (Cozens, 2008; Jeffrey & Zahm, 1993), τις Θεωρίες Κοινωνικής Δομής (Wilson and Kelling, 1982) ή τους συμπεριφοριστές και την ΠΠΕ, όλα εντός των συγκεκριμένων πλαισίων του χώρου και της τυπολογίας του εγκλήματος.

Είναι πολυδιάστατος γιατί κάνει δυνατή την παρατήρηση, τον χειρισμό και την πλοήγηση ανάμεσα σε διάφορα γεγονότα και σενάρια σε διάφορους παρατηρητές, ανάλογα με τους ρόλους που παίζουν οι εμπλεκόμενοι φορείς και οι επαγγελματίες πρώτης γραμμής και σύμφωνα με τα διαθέσιμα εργαλεία πρόληψης. Η πολυδιάστατη ανάλυση χρησιμοποιείται για να εξετάσει ταυτόχρονα πολλαπλές μεταβλητές με σκοπό να προσδιορίσει τη μεταξύ τους σχέση. Σε αντίθεση με την δισδιάστατη ανάλυση, όπου υπάρχει μια εξαρτημένη μεταβλητή και μία ανεξάρτητη, η πολυδιάστατη ανάλυση έχει πάνω από μία ανεξάρτητη μεταβλητή (Babbie, 2010). Έτσι, αντί να εξηγεί τις διακυμάνσεις της εξαρτημένης μεταβλητής ως αποτέλεσμα αλλαγών σε μία και μόνο ανεξάρτητη μεταβλητή, η πολυδιάστατη ανάλυση εξηγεί τις διακυμάνσεις της εξαρτημένης μεταβλητής ως αποτέλεσμα πολλαπλών ανεξάρτητων μεταβλητών.

Είναι πολυσυνεργατικός επειδή επιτρέπει τη δημιουργία μιας σειράς μεταβλητών και αλληλοσυνδεόμενων εικονικών και πραγματικών σεναρίων στα οποία οι διάφοροι φορείς εναλλάσσουν τις ενέργειές τους. Κατά συνέπεια, έχουν διαφορετικά «βάρη» ανάλογα με τους επίσημους ή ανεπίσημους ρόλους τους.

Είναι αναβαθμίσιμος και ευέλικτος: γιατί μας επιτρέπει να προσομοιώνουμε διαφορετικά σενάρια, που αναλύονται από διαφορετικούς παρατηρητές, σύμφωνα με τις δικές τους οπτικές, σκοπούς και ενδιαφέροντα, καθώς και την ισχύ και τους ρόλους τους στον πραγματικό και εικονικό χώρο ανάλογα με τη γενικότερη αλληλεπίδραση. Κάθε φορά που αλλάζουν οι μεταβλητές, το σενάριο των υποσυστημάτων απαιτεί αλλαγές και γι’ αυτό πρέπει να προσαρμόζεται. Και επειδή οι αλλαγές επηρεάζουν το περιβάλλον, τους εμπλεκόμενους φορείς, τους επαγγελματίες πρώτης γραμμής και τα εργαλεία πρόληψης ανάλογα με την διαθεσιμότητα των διαφόρων ρόλων, το σενάριο ή σενάρια θα έχουν νέες επιπτώσεις στο πολύπλοκο γενικό σύστημα.

Τα επονομαζόμενα μοντέλα Εκτίμησης Κοινοτικών Επιπτώσεων (C.I.A.) στην Βρετανία, είναι ένα καλό παράδειγμα. Εφαρμόζοντας μια πολυσυστημική λογική προσέγγιση σε μεμονωμένα περιβάλλοντα (π.χ. μια φυλακή περιγράφεται ως ένα υποσύνολο κοινοτήτων), εξετάζονται οι επιπτώσεις των αποφάσεων σε διάφορες κοινότητες, σε τοπική, γειτονική ή και παγκόσμια κλίματα, τόσο στο εσωτερικό αλλά το εξωτερικό της ίδιας της φυλακής. Το ίδιο πρόβλημα μπορεί να ειδωθεί από πολλαπλές οπτικές γωνίες (του διευθυντή της φυλακής, των κρατουμένων, των εκπαιδευτών, των υπηρεσιών πληροφοριών κτλ.) Αυτό, φυσικά, εισάγει ρόλους πολύ πιο περίπλοκους από τους ρόλους των άμεσα εμπλεκομένων, όπως τον ρόλο των οικογενειών των κρατουμένων, της κοινότητας των κρατουμένων, της τοπικής εξωτερικής κοινότητας γειτόνων, των ΜΜΕ κτλ

[1] Το τρίγωνο του εγκλήματος είναι η βάση του τρισκελούς εργαλείου της ΠΠΕ «ΛΥΚΟΣ-ΠΑΠΙΑ-ΦΩΛΙΑ»: 1. Το πρόβλημα των επαναλαμβανόμενων εγκλημάτων έχει να κάνει με δράστες που επιτίθενται σε διαφορετικούς στόχους και σε διαφορετικά σημεία. Αυτά είναι προβλήματα πεινασμένου ΛΥΚΟΥ. Ένας οπλισμένος ληστής που επιτίθεται σε μια σειρά ταχυδρομικών καταστημάτων είναι ένα ξεκάθαρο παράδειγμα προβλήματος λύκου. 2. Τα επαναλαμβανόμενα προβλήματα θυματοποίησης έχουν να κάνουν με θύματα που δέχονται επαναλαμβανόμενα επιθέσεις διαφόρων δραστών. Αυτά είναι προβλήματα καθιστής ΠΑΠΙΑΣ. Οι οδηγοί ταξί που πέφτουν συνεχόμενα θύματα ληστείας σε διαφορετικά σημεία και από διαφορετικά άτομα είναι ένα ξεκάθαρο παράδειγμα προβλήματος ΠΑΠΙΑΣ. 3. Τα επαναλαμβανόμενα προβλήματα μιας τοποθεσίας έχουν να κάνουν με διαφορετικούς δράστες και διαφορετικούς στόχους που αλληλεπιδρούν στο ίδιο σημείο. Αυτά προβλήματα ΦΩΛΙΑΣ ανομίας ή «καυτών σημείων». Ένα ποτοπωλείο όπου προκύπτουν πολλοί καυγάδες, πάντα όμως μεταξύ διαφορετικών ατόμων, είναι ένα ξεκάθαρο παράδειγμα προβλήματος ΦΩΛΙΑΣ. Δείτε John Eck, Police Problems: The Complexity of Problem Theory, Research and Evaluation. In Problem Oriented Policing: From Innovation to Mainstream. Crime Prevention Studies, vol. 15, edited by Johannes Knutsson. Monsey, New York: Criminal Justice Press (και Willan Publishing, UK), 2003